Tugujatim.id – Cerita rakyat bahasa Jawa merupakan bagian dari kekayaan budaya Nusantara yang diwariskan turun-temurun. Cerita-cerita rakyat bahasa Jawa ini tidak hanya untuk hiburan, tetapi juga mengandung nilai moral dan filosofi kehidupan.
Jika kamu ingin mengetahui cerita-cerita rakyat bahasa Jawa yang populer, seperti Nyi Roro Kidul dan Roro Jonggrang, beberapa di antaranya memiliki daya tarik tersendiri. Ayo, kita bahas satu per satu dengan cerita rakyat bahasa Jawa yang lebih rinci!
Cerita Rakyat Bahasa Jawa Nyi Roro Kidul
Jaman biyèn, ana ing Karajan Pajajaran, ana putri ayu jenenge Kadita. Dheweke putri raja sing arang banget didelok wong amarga kecantikane. Nanging, permaisuri raja kang meri ngrasani yèn Kadita iku pembawa sengsara lan nyebar fitnah marang raja. Raja kang kapengaruh fitnah banjur ngusir Kadita saka kraton kanthi ora welas.
Kadita mlaku tanpa arah nganti tekan pinggir segara kidul. Angin kenceng ngusap rambuté sing awut-awutan, lan isih nganggo sandhangan kraton sing wis kebak lebu. “Oh, segara kang jembar, mung kowe kang bisa nampung sedyaku,” ujare karo nangis lan ndedonga marang para dewa supaya maringi dalan.
Ndadak, ombak gedhe nyruduk lan nyapu awaké. Kadita krasa kaya dikuwasani tenaga ghaib. Tinimbang kelelep, awaké malah katon sumunar, lan sakedhap, dheweke malih dadi wanita nganggo busana ijo berkilauan, rambuté ngambang ing banyu kaya ombak segara.
“Aku saiki penguasa Segara Kidul. Aku bakal nglindhungi sapa wae kang ngurmati segara lan bakal males tumindak ala wong-wong kang ora ngajeni alam,” ujare Kadita kanthi swara sing nggeterake sakabehing samodra.
Wiit wektu iku, Nyi Roro Kidul diyakini minangka ratu segara kidul. Akeh wong ora wani nganggo busana ijo ing pesisir kidul amarga diyakini bisa nggawa bebaya. Akeh legenda sing nyritakake yen sapa wae sing nglanggar aturan lan ora ngajeni segara, bakal ditarik dening Nyi Roro Kidul menyang kratoné ing dhasar segara.
Baca juga: Kisah Seru dan Mendidik dengan Cerita Dongeng Bahasa Inggris
Cerita Rakyat Bahasa Jawa Rara Jonggrang
Ing Karajan Prambanan, ana putri ayu jenenge Rara Jonggrang. Dheweke dikenal ora mung amarga kaendahane, nanging uga amarga kaprigelan lan kawicaksanané. Nanging, ing sawijining dina, Bandung Bondowoso, sawijining pangeran kang sakti mandraguna, nyerang karajan mau lan ngalahake ramané Rara Jonggrang.
“Rara Jonggrang, kowe kudu dadi garwaku!” ujare Bandung Bondowoso kanthi swara sing menggetarkan bumi.
Rara Jonggrang, sanajan wedi, ora gelem tundhuk. “Aku bakal nampa lamaranku, nanging kowe kudu gawe sewu candi sajrone sewengi!”
Kanthi kesaktiané, Bandung Bondowoso nyeluk para lelembut lan makhluk ghaib. “Gawé candi iki kanthi cepet!” dhawuhé. Batu-batu wiwit nglumpuk, candi-candi mbentuk sakabehing wengi, lan sakcepete jumlahé wis tekan satusan.
Rara Jonggrang kang wedi yen syaraté bakal kasil, banjur ngrancang akal. Dheweke nyeluk para abdi supaya ngobong jerami, nyebar wewangian kembang, lan mukul lesung kanggo nggawe swara kaya ésuk wis teka.
“Ésuk wis teka!” swarane muni nggegirisi, lan para lelembut kaget. Panik amarga ngira fajar wis njedhul, makhluk ghaib mau banjur mlayu ninggalake gaweané durung rampung.
Bandung Bondowoso ngerti yen iki mung akal-akalan. “Kowe ngapusi aku!” swara nesuné menggema. Kanthi nesu, dheweke ngutuk Rara Jonggrang supaya dadi arca.
Seketika, badané Rara Jonggrang atos kaya watu, lan dheweke malih dadi patung. Arca iku saiki diyakini minangka salah siji patung utama ing Candi Prambanan, dadi tetenger cinta lan dendam kang langgeng nganti saiki.
Cerita Rakyat Bahasa Jawa Keong Mas
Ing sawijining karajan, ana permaisuri kang becik atiné lan tansah welas asih marang rakyaté. Nanging, selir raja kang iri banjur nyumaput permaisuri dadi keong emas nganggo sihir jahat. Keong emas mau banjur dibuwang menyang kali, hanyut adoh saka kraton.
Keong mau banjur kesasar lan tekan ing pinggir kali, ditemokake dening mbok tuwa kang miskin nanging loman. “Mbok, deloken! Keong iki ayu banget!” ujare putune kanthi kagum.
Mbok tuwa banjur nggawa keong emas mau mulih. Wiwit dina iku, ana kedadian aneh. Saben wengi, keong emas mau malih dadi wanita ayu, lan masak panganan enak kanggo mbok tuwa lan putune. Wektu esuk, dheweke bali dadi keong emas maneh.
Mbok tuwa lan putune heran amarga saben esuk omah-omahane wis resik, lan ana panganan anget ing meja. “Sapa sing masak panganan iki?” pikiré.
Ing sawijining wengi, putune mutusake ndelik lan ngintip saka sela-sela omah. Dheweke kaget weruh keong emas malih dadi wanita ayu. “Wah, iki pasti dewi saka swarga!” pikiré.
Ora suwe, raja liwat ing desa mau. Raja kaget krungu ambu masakan kang kaya biyasane disenengi. Penasaran, raja mlebu omah mbok tuwa lan weruh wanita ing njero.
Atiné raja geter nalika ndeleng praupan wanita iku. “Permaisuriku?” ujare kanthi swara serak.
Wanita iku nangis lan nyritakake kabeh kedadian. Kanthi katresnan sejati, sihir keong emas sirna, lan permaisuri bali kaya wujud asline. Raja nesu marang selir kang jahat lan nundhung dheweke saka karajan.
Permaisuri banjur ngundang mbok tuwa lan putune menyang istana, urip kanthi kamulyan lan kabegjan. Crita iki ngelingake kita yèn kesabaran lan kabecikan bakal tansah menang ngadhepi kedengkian.
Baca juga: 3 Dongeng Sunda Pendek yang Sarat Hikmah, Nomor 2 Paling Menginspirasi!
Cerita Rakyat Bahasa Jawa Timun Mas
Ana mbok tuwa kang kepengin duwe anak. Dheweke ndonga marang para dewa, lan sawijining dina, raseksa teka lan maringi wiji timun. “Nanging nalika anakmu wis gedhe, aku bakal njupuk dheweke!” ujare raseksa kanthi swara serak lan medeni.
Mbok tuwa ngrasa was-was, nanging rasa kepingine duwe anak ngalahake rasa wedi. Sawisé wektu lumaku, saka wiji iku lair bocah ayu jenenge Timun Mas. Dheweke tansah dirumat kanthi tresna dening mboké.
Nalika Timun Mas wis gedhe lan dadi gadis kang ayu lan cerdas, raseksa teka maneh. “Saiki waktune aku njupuk janjimu!” pangandikane kanthi nesu.
Mbok tuwa sing ora gelem anaké diculik, nyerahake bekal kang diwènèhaké déning resi: garam, wiji timun, jarum, lan terasi. “Gunakna iki yen raseksa nyerangmu!” ujare mboké karo tangisan.
Nalika raseksa nyedhaki, Timun Mas lumayu ngliwati alas lan gunung. Raseksa terus mburu kanthi langkah gedhé. Timun Mas banjur nyebar garam, kang langsung malih dadi samudra. Raseksa kepleset lan nglangi kanthi susah payah, nanging isih bisa nyedhaki maneh.
Timun Mas banjur nyebar wiji timun. Ora let suwe, wiji-wiji iku dadi wit timun wulungen kang dhuri-dhuriné landhep. Raseksa kecanthol lan kesakitan, nanging isih bisa lolos.
Timun Mas banjur nyebar jarum, kang malih dadi alas pring runcing. Raseksa njaluk tulung amarga sikilé nancep lan tatu, nanging kekuatané gedhé, lan dheweke isih bisa nerusake pangoyakane.
Pungkasané, Timun Mas nyebar terasi kang malih dadi rawa lumpur kang ambles. Raseksa keseret lan cilaka, suwarane nyuwun tulung saya samar nganti pungkas, lan pungkasane, dheweke ilang ditelan bumi.
Timun Mas bali menyang omahé, nangis lan memeluk mboké. Wiwit wektu iku, dheweke urip kanthi tentrem lan bahagia, lan crita iki dadi piwulang yèn kecerdasan lan wani bakal menang ngadhepi bebaya.
Cerita Rakyat Bahasa Jawa Sangkuriang
Sangkuriang iku pemuda kang gagah, nanging ora ngerti sapa ibuné. Dheweke digedhekake dening ibuné, Dayang Sumbi, sing ayu lan tansah enom amarga berkah saka para dewa. Ing sawijining dina, Sangkuriang lunga saka omah kanggo lelungan lan golek ilmu kanuragan. Sawisé pirang-pirang taun, dheweke bali menyang desané, tanpa ngerti yen Dayang Sumbi iku ibuné dhewe.
Nalika ketemu Dayang Sumbi, Sangkuriang langsung kasengsem karo kaendahané lan mutusake kanggo melamar dheweke. “Dayang Sumbi, nikaha aku!” ujare Sangkuriang kanthi tresna lan keyakinan.
Dayang Sumbi kaget ndeleng bekas lara ing sirahé Sangkuriang. “Iki bekas luka sing biyèn dakdelok nalika isih bayi! Iki anakku!” pikiré kanthi pranyata.
Amarga ora pengin mbukak kasunyatan sing bakal ngrusak atiné Sangkuriang, Dayang Sumbi golek cara supaya perkawinan mau ora kelakon. Dheweke maringi syarat kang mokal, “Gawekna aku sagara lan prau sajrone sewengi.”
Sangkuriang, sing duwe kesaktian lan bantuan makhluk ghaib, langsung miwiti tugase. Kanthi cepet, dheweke wiwit nggawe bendungan kanggo nggenangi lembah dadi sagara, lan prau gedhé meh rampung.
Dayang Sumbi, sing wedi syaraté bakal kasil, ndonga marang para dewa supaya fajar rawuh luwih cepet. Pethak srengenge katon ing cakrawala, lan makhluk ghaib sing mbantu Sangkuriang padha sumebar, nyangka yen wengi wis rampung.
Nalika ngerti yen Dayang Sumbi ngapusi, Sangkuriang nesu banget. Kanthi nesu, dheweke nendhang prau kang meh rampung, lan prau mau gumuling lan malih dadi gunung. Gunung mau saiki dikenal minangka Gunung Tangkuban Parahu, kang rupane kaya prau sing kebalik.
Crita iki dadi tetenger katresnan sing dilarang lan kekuwatan nasib sing ora bisa diubah. Gunung Tangkuban Parahu isih dadi salah siji panggonan wisata sing nyimpen legenda Sangkuriang nganti saiki.
Sangkuriang iku pemuda kang gagah, nanging ora ngerti sapa ibuné. Ing sawijining dina, dhèwèké ketemu Dayang Sumbi lan tresna marang dhèwèké.
“Dayang Sumbi, nikaha aku!” ujare Sangkuriang kanthi tresna.
Nalika weruh bekas lara ing sirahé Sangkuriang, Dayang Sumbi kaget. “Iki anakku! Aku ora bisa nikah karo dhèwèké,” pikiré.
Dhèwèké banjur maringi syarat kang mokal, “Gawekna aku sagara lan prau sajrone sewengi.”
Kanthi bantuan makhluk ghaib, Sangkuriang meh rampung tugasé. Nanging, Dayang Sumbi ndonga supaya ésuk teka luwih cepet. Nalika langit wiwit padhang, makhluk ghaib banjur ngilang.
Sangkuriang nesu lan nendhang prau mau nganti malih dadi gunung. Saiki, gunung iku dikenal minangka Gunung Tangkuban Parahu.
Cerita rakyat bahasa Jawa ini merupakan warisan budaya yang penuh makna. Dengan kisah yang mengandung keindahan, kecerdasan, dan kesetiaan, cerita-cerita rakyat bahasa Jawa ini tetap relevan hingga saat ini.
Jika kamu membaca cerita rakyat bahasa Jawa ini, ingatlah bahwa cerita rakyat ini juga warisan budaya dan kekayaan Nusantara ini harus dijaga agar tetap lestari untuk generasi berikutnya.
Selain itu, jika kamu ingin mengetahui lebih dalam, jangan ragu untuk mengunjungi tempat-tempat yang berkaitan dengan cerita rakyat bahasa Jawa ini, lho, seperti Candi Prambanan atau Pesisir Parangtritis. Dengan begitu, kamu bisa merasakan langsung keajaiban dan misteri yang menyelimuti cerita rakyat bahasa Jawa!
Cek Berita dan Artikel yang lain di Google News Tugujatim.id
Writer : Tiara M